Elektrik Sigortası

Sigortalar, şebekeden çekilen akım değeri belirlenen değer üzerine çıktığında, ısı ya da manyetik alan yöntemi ile devreyi açan koruma elemanlarıdır. Sigortalar bağlı oldukları tesisatı aşırı akımın negatif etkilerine karşı korumaya yarar. 5 çeşit sigorta vardır. Bunlar;

1- Buşonlu Sigorta

2- Bıçaklı Sigorta

3- Otomatik Sigorta

4- Cam Sigorta

5- Yüksek Gerilim Sigortası

1- Buşonlu Sigortalar :

Bu tür sigortalar elektrik enerjisinin ısı enerjisine dönüşerek, içinde bulunan iletkenin erimesiyle devreyi açan sigortalardır. Aşırı akımlarda devreyi çabuk açmasından dolayı tercih sebebidir. Önceleri elektrik iç tesisatlarında sık sık karşılaştığımız bu sigortalar, otomatik sigortaların yaygınlaşmasıyla, kullanım alanları azalmıştır. Daha çok yarıiletken malzemelri korumak amacıyla kullanılmaktadır.

Buşonlu sigortalar, gövde, buşon ve kapaktan oluşur. Yalıtkan kısımları porselen malzeme ile imal edilir. Bu nedenle ısıya dayanıklıdır. Buşon içerisindeki ısıya duyarlı tel herhangi bir aşırı akım anında erir ve devreyi açar. Devreyi açma sırasında oluşacak olan arkı söndürmek için buşon içerisinde sert kuvars kumu vardır.

Buşonlu sigortaların yapısı aşağıdaki gibidir:

2- Bıçaklı (NH) Sigorta:

Bıçaklı sigortaların çalışma prensibi buşonlular ile aynıdır. Sigorta içerisinde belirlenen akım üzerine çıkıldığında eriyerek devreyi açan iletken vardır ve bu iletkenin etrafı ark söndürmek için kuars kum ile kaplıdır.

Bıçaklı sigortalar kaide (altlık) ve sigorta olmak üzere iki kısımdan oluşur. Kaidede lale kontaklar kullanılmıştır, sigorta kısmının kontakları bıçak şeklinde olduğu için bıçaklı sigorta adını almıştır. Aşırı akıma karşı çabuk tepki vermesi ve maliyeti ucuz olması nedeniyle tercih sebebidir. 6A’den 630 Ampere kadar çeşitleri mevcuttur. Elcek yardımı ile kolayca sökülüp takılabilirler.

NH Sigorta Fiziksel Görünümü;

 

Sigortayı kaideye takıp çıkarmaya yarayan elcek;

 

3- Ototmatik Sigortalar:

Sanayi ve ev tesisatlarında en çok kullanılan sigortalardır. Az yer kaplar, 2 ila 120 amper arasında üretilebilirler. Arıza durumunda devreyi açtığında, kurma mandalı ile tekrar kurulup kullanılabilir. NH ve Buşonlu sigorta gibi tek kullanımlık değildir. Otomatik sigortalar termik ve manyetik alan etkisi ile devreyi açar. Termik açma mekanizması, sigorta üzerinden nominal akımının üzerinde akım geçmesiyle birlikte, sigorta içerisinde bulunan bimetal tabaka ısınır ve büzüşme meydana gelir. Büzüşen bimetal malzeme tetik tertibatını harekete geçirir ve devreyi açmasına neden olur. Manyetik açma ise, manyetik açma bobini üzerinden aşırı akım geçmesi nedeniyle bobinde oluşan manyetik alan etkisiyle tetik tertibatını harekete geçirir ve devreyi açar. İçerisinde bir adet manyetik açma bobini, bir adet termik açma mekanizması, kurma kolu ve kontaklar mevcuttur. NH ve Buşonlu sigortalardan bir diğer avantajı ise 3 fazlı otomatik sigortalarda fazın birinde arıza oluştuğunda üç fazı birden kesebilmesidir. Böylelikle beslemiş olduğu cihazda iki fazdan dolayı ortaya çıkacak sorunların önüne geçmiş olur.

Fiziksel Görünümü;

İç Yapısı:

B,C ve D tipi olmak üzere 3 çeşit otomatik sigorta mevcuttur.

B Tipi Otomatik Sigortalar:

Açma zamanı ve açma akım katsayısı düşüktür 3 ile 5 (Inx3~5) arasındadır. Genellikle akkor flamanlı ev aydınlatması ve elektrikli ısıtıcılar gibi anahtarlama sırasında ani aşırı akımların oluşmadığı aydınlatma ve priz devrelerinin korumasında kullanılır.

C Tipi Otomatik Sigortalar:

Açma zamanı ve açma katsayıları 5 ila 10 (In x 5~10) arasındadır. C tipi sigortalar, genellikle anahtarlama veya devreye girme anında ani aşırı akımların oluştuğu endüktif karakterli devrelerin, transformatörlerin, klimaların, buzdolaplarının ve çok sayıda fluoresan lambanın korunmasında kullanılır.

D Tipi Otomatik Sigortalar:

Açma zamanı ve katsayıları yüksek olan sigortalardır, açma katsayıları 10 ile 14 (In x 10~14) arasındadır. Bu cihazlar, devreye girme anında çok yüksek ani aşırı akımların oluştuğu motorlar ve kaynak makineleri ile halojen ve sodyum buharlı lambalar ile X-ray cihazları gibi ekipmanların korunması amacıyla yaygın olarak kullanılır.

Aşağıda B,C ve D tipi otomatik sigortaların açma eğrisi verilmiştir.

 

4- Cam Sigortalar:

Cam sigortalar genellikle elektronik devre girişlerinde ve doğru akım devrelerinde, düşük güçlü besleme akımlarında kaynağı korumak için kullanılır.

Aşağıda cam sigortaların fiziksel görünümü verilmiştir;

 

5- Yüksek Gerilim Sigortaları:

Yüksek gerilim sigortaları primer koruma elemanlarıdır. Güç trafoları ve gerilim trafoları gibi yüksek gerilim teçhizatlarının korumasında kullanılır. Her türlü doğa koşullarına dayanıklı olarak imal edilmektedir. Silindir şeklindeki porselen gövde içerisinde dayanım akımına göre ince kesitli tel ve arıza durumunda sigorta atmasından dolayı oluşacak arkı engellemek için silindir içerisinde kuvars kum doldurularak imal edilmektedir. Aşırı akım durumunda sigorta içerisindeki tel erimekte ve devreyi kesmektedir. Sigorta atması durumunda kontak uç kısmında bulunan pim dışarıya çıkmaktadır. Bu pime bağlanacak bir switch yardımı ile sigorta attığında bir devre kesicisi kontrol edilebilir ya da kullanıcıya sigorta atma bilgisi gönderilebilir. Koruma yapacağı yüke göre farklı açma katsayı değerleri olabilir.

Yüksek gerilim sigortalarının fiziksel şekli aşağıdaki gibidir;